मानव जिवनेर यथार्थता

प्रकास राजबंसि

                सर्वप्रथम मुई तम्हाँलाक मानव जिवनेर अर्थडक प्रस्ट कर्वा चाहाचु कि, वास्तवत मानव जिवन कि हए । साधारण तया इहाँर लाग्वार सरल निछे । इड सम्पुर्ण संसारक समग्र रुपसे एकटा विसाल घर मानाल जाछे । वास्तवत बुझिए देख्ले संसाररुपि मानव जिवनेर इड घर हामा स्थायि रुपत् मानुवा निपाम । बहालत रहाल डेरार लाखा मात्र हचे । सायद अहिलाते आलाहतक संसारत दिगो रुपसे वसोवास कराल उहाक देखाल निजाए आर इड सम्भवअ निछे । लोकला जेनङ् डेरार घर वा कठाडक एकदिन छडुवा हबे । अहिनङे सम्पुर्ण मानव जातत् इड विसाल घरटक एकदिन छडुवाए हबे । एइडए संसारेर विसाल, कटु तथा भयानक सत्यता हए । 

                इड विसाल घरत् प्रवेस निस्कासनेर रुपत् दुईखान द्वार छे । उला हए – प्रवेस द्वार ‘जनम’ आर निस्कासन द्वार ‘मृत्यु’ । एइनङे करे जन्म आर मृत्युड विसाल संसारक परिबर्तन कराचे । हवार त संसारेर सवसे बिसाल त्रास ‘मृत्यु’ हए । तहाअ इहाँक हामा बिना हिचकिचि आत्मसाथ करुवाए हबे ।

                ईड विसाल संसाररुपि घरटाक हामा एकखान रंगमञ्चेर संगे भि तुलना करुवा पार्म । मानिकि गाअँन नाच, जेनङ्ति गाँअनत नयाँ नयाँ पात्रला आसेचे आर आप्नार भागत रहाल आप्नार निस्चित अभिनय करिए जाछे । ठिक अनङ्ति इड विसाल मञ्चत नयाँ नयाँ पात्रला आस्बे आर जाबे । इडत मात्र एतेखान फरक छे कि रङ्गमञ्चेर समय थोरेक कम आर संसाररुपि घरेर समय थोरेक लाम हचे । फेर हामा एहरअ बुझ्वा हबेकि रङ्गमञ्चत् गटेलाए पात्रर समयावधि लोकलार वा अभिनयर मात्रा बरावर निहचे । काहाँर कम ते काहाँर बेसि । एइनङ्ति इड संसार रुपि घरेर लोकलार भि ठिक अइडए हाल छे । काँह धम्के आप्नार काम सकाए घम्करे चलि जाछे ते काँह भेल्लादिनसे आप्नार काम करियने जाछे ।

                वास्तवत् इड रचनार महिमा बुझियने साध्य निछे । जेनङ् रंगमञ्चत् नायक, नायिका, खलनायक आर सामान्य कलाकार हचे । अनङ्गे करे इड संसारेर लोकलार भि अइड नियम लागु हचे । हामा हेतिना पावा सकेचि कि काँह असल–असल काम करिए नायक सरह आप्नार पहिचान बेनाचे ते काँह नायिकार लाखा आर काँहा समाजत् दुराचार बढायने वा खाराब काम आर प्रवृति देखायने खलनायकेर लाखा पहिचान बेनाचे आर फेर काँह सामान्य अवस्थात् जिवन वितायने साधारण कलाकारेर लाखा जिवन विताचे आर साधारण कलाकार कहलाचे । इडत हामा इदाहरण लिवा सकेचि कि भगवान गौतम बुद्ध, उहाँअ एकटा मानवे छिले ते उहाँ इड विसाल रंगमञ्चत् वहुत भाल कामला करयने संसारते नायक सरह पहिचान बेनाल । अनङ्गेकरे दस्रा पुरुस हिटलर मुसोलिनि । संसारत आप्नार भुमिका आर काम करुवार नियतित् सभाए बान्धाल रहचे ।

                रंगमञ्चत सम्पर्क पात्रलार आप्ना आप्नि महत्व रहवार लाखा इड संसारत सभारे आप्ना आप्नि महत्व छे, ना बिना कारन काँह हेतिना आसेचे ना काँह बिना कारन रङ्गमञ्चते आसेचे । धर्मडर रक्षा कर्वार ताने श्रि कृष्ण, मर्यादार रक्षा कर्वार ताने श्रि राम, सान्तिर सन्देस दिवार ताने भगवान बुद्ध । इहारसे हामाक कि बुझ्वा हबेकि इड संसारत् काँह भि आप्नार महानता देख्वार ताने आसेचे काँह सिर्फ मरुवार ताने आसेचे । जाहाँर कुछु सार्थकता निहचे । ताह भि अइड सार्थकता देख्वार ताने उहाँ आसेचे । ताहले हामाक इड बुझ्वार जरुरि छे कि प्रत्येकटा लोक आप्नार जन्मेर संगे एकखान सार्थकता लियने आसेचे । उड सार्थकता सकरात्मक होक या नकरात्मक ।  

                सेइ अन्सार हामा उपरत चर्चा कर्न कि संसारेर विसाल त्रास ‘मृत्यु’ हए आर हामा एकछिन रङ्गमञ्चक विचार करि, हामा नाटक देखेचि उहाँत पात्रलार फेरवदल निहले माजा आस्बे ? अहिलात उलात मिठासपन आन्वार ताने नाटकत् पात्रर फेरवदल हवार जरुरि लाखा इड मानव संसारत पात्रलार फेरबदल हवार एकदम जरुरि मानियने मनडक बुझावा लागे आर इड नियम बिना संसारेर अस्तित्वर हामा कल्पना कर्वा निपार्म । अहिलाते देरिकरे वा धमकरे हामाक समयत् फेर कोइवाला निधरुवार लाख हय लाम दामाल धरुवाए हबे । इड संसारत आस्वार आर जावार प्राकृतिक नियमे हए । अहिलाते इड मानव संसार एकटा विसाल रङ्गमञ्च हए आर अस्थायि रुपत देखा परुवार लोकलार बहालेर डेरा हय ।